17 maart 2019
SPIEDEND AAPJE
Grote kans dat u zich, lopend op het Rokin, op de hoek van de Wijde Kapelsteeg, waar vroeger hervormde kerkgangers bijeenkwamen in de Nieuwe Zijds Kapel
en nu spookhuis The Dungeon is gevestigd, altijd onbespied hebt gewaand.
Ik weet ook nog maar kort dat dit niet zo is. Op de daklijst van het pand op die hoek met huisnummer 72, de winkel van Schmidt Optiek, staat het Spiedende Aapje, gebeeldhouwd door Dirk Polet. Hij is de vader van Johan Polet (1894-1971) van wie op verschillende plaatsen in onze stad beelden te vinden zijn. Mijn belangstelling voor hem is gewekt doordat hij van een zus van onze moeder, die toneelspeelster was, een portretbuste heeft gemaakt.
Eind vorig jaar was in Museum More in Gorssel een tentoonstelling aan zijn werk gewijd. Bijzonder, omdat hij in de oorlog fout is geweest. Op die tentoonstelling kon je zwart op wit lezen hoe hij in de ‘Noordse ideologie’ die door Hitler werd aangehangen geloofd heeft. Een beeld waaraan hij al voor de oorlog in opdracht van de gemeente Amsterdam was begonnen om cadeau te doen aan Museum Boymans van Beuningen in Rotterdam, De Scheppende Wil, is wel voltooid, maar daar onmiddellijk in de kelder gezet. Nu was het in dat gloednieuwe Overijsselse museum te bewonderen. Polet kreeg veel opdrachten. Ook nooit geweten dat de watermon-sters op de brug naar het Leidseplein van zijn hand zijn. Het kolossale beeld dat hij, betaald met dubbeltjes en kwartjes vanuit de arbeidersklasse, van Domela Nieuwenhuis maakte, staat op het Nassauplein tegenover de Haarlemmerpoort.
Ik moet er nog gaan kijken, want ik loop dus hopeloos achter met de kennis van het werk van deze zeer begaafde beeldhouwer, die in één adem genoemd wordt met Hildo Krop, die velen wel kennen, al is het maar van naam. Naar zijn beeld van de bootwerker op het Enkhuizerplein in noord staat ook nog een ritje op het program-ma. De verbeelding van een studerende jongeman stond op de tentoonstelling en schijnt een vaste plaats te hebben in de binnentuin van de Universiteitsbibliotheek aan het Singel.
Pijnlijk hoe de Tweede Wereldoorlog nog altijd doorwerkt in het hart en geheugen van zovelen die er de vernietigende werking van ondervonden hebben. Troostvol dat de tijd er aan heeft meegeholpen om de prachtige scheppingen van deze man in de schijnwerpers te zetten. Het beeld van Domela Nieuwenhuis, zo groot dat hij in de jaren dertig naar Duitsland moest uitwijken om het gegoten te krijgen, was na-tuurlijk niet weg te krijgen. Kon het al niet door omvang en gewicht dan wel door de liefde waarmee het door tienduizenden arbeiders (er kwamen vijftigduizend mensen naar de onthulling) in hun hart werd gedragen.
En dat aapje? Omdat vader Dirk Polet niet omstreden is geraakt, hoefde dat niet onzichtbaar gemaakt te worden. Dat had ook moeilijk gekund. Ongenaakbaar staat het daar op de daklijst, hoog en onbereikbaar. Je moet echt heel goed naar boven kijken. Het is maar dat u het weet, als u nog steeds dacht daar onbespied voorbij te kunnen lopen. Ik weet het zeker: dat aapje ziet alles.
R.J. Bakker