Column Kunst is therapie
14 december 2014
Kunst is therapie
“Hij gebruikte kunst om van mij te houden en mij te helen.’’
Annie Nielsen over Chris Nielsen (acteur Robin Williams) in de film What Dreams May Come
Kunst ligt, soms letterlijk, op straat. Geïntegreerd in de publieke ruimte. Vooral in de zomer. Van Juli-dans, het Vondelpark Openluchtheater tot Oerol en de Parade. De Uitmarkt is de ouverture van het culturele seizoen. Maandenlang laven we onszelf aan muziek, zang, dans en theater. Kunst ontroert, raakt ons hart, diep in onze ziel. We kunnen bevangen zijn door schoonheid in haar puurste vorm: het Stendhal syndroom. Een kunstwerk (ook levend: Paola, Amsterdam) kan ons intens beroeren. Net als muziek, een dans of een toneelstuk. Kunstenaars, dansers en acteurs tonen ons niet de werkelijk- heid, maar een aangepaste versie. Ze vergroten (uit). Prikkelen onze fantasie en verbeeldingsvermo-gen. Kunstenaars spelen met ons brein, zorgen voor reuring in ons leven …
In het voorjaar-najaar 2014 was er, out of the blue, de verrassende tentoonstelling Art is Therapy van de filosoof/auteur Alain de Botton, gastconservator met Joan Armstrong, in het Rijksmuseum, in Amsterdam. Een favoriet kunstwerk lijkt een stemming weer te geven, een idee te vangen of om je te leven aangenamer te maken. De Botton nam een aantal beroemde schilderijen uit de Gouden Eeuw en de 20e eeuw onder de loep. In een serie ansichtkaarten beweert hij dat je een ansicht, als een deel van je innerlijk leven, aan een andere persoon kunt sturen. De kaart brengt je een ervaring en leert je een les. Thuis en in de rest van ons leven , waar ze ook eigenlijk horen. Een kunstwerk kan ons emotioneren. Het kan ons echter ook troosten, net als het befaamde bakkie troost (tv-programma), koffie, na een uitvaart. Sterker nog, het kan ons in tijden van crisis, tegenslagen in ons leven, genezen. Een wandeling door het museum kan je leven een beetje lichter maken. Dit is een kans om de therapeutische kracht van kunst te ervaren. Beleving van kunst als therapie. Net als liefde, compassie (zie mijn vorige column) en muziek ‘helers’ kunnen zijn. Centraal in deze tentoonstelling staat niet (kennismaken met de) kunst, maar jezelf: jouw ambities, jouw teleurstellingen, jouw ergernissen en jouw verlangens. Daarover heeft kunst vaak specifieke en nuttige dingen te zeggen. Werken aan je fysieke conditie in een fitnesscentrum lijkt echter voor sommige mensen een lagere drempel dan aan je persoonlijkheid werken door een expositie in een museum te bezoeken. Cultuurbarbaren … Grapje! Iedereen in zijn, haar waarde laten … Fysiek fit zijn is een must!
Joep Dohmen , schatplichtig aan Nietzsche, gaat een stapje verder in zijn boek, met de notie Je leven als kunstwerk. Een levenskunstenaar slaagt erin zijn persoonlijkheid tot een samenhangend karakter te ontwikkelen. Prototype? Goethe, die zichzelf schiep. Dit boek sluit aan bij een hype, een trend, die zich onder senioren aftekent: het samenstellen van een zogenaamd Levensboek. Een mensenleven, persoonlijk en professioneel, in kaart gebracht. Een zichtbaar souvenir aan iemands leven. Wat hij, zij heeft betekend, een “erfenis” voor zijn medemensen, hoogte- en dieptepunten, in woord en beeld. Teksten, verhalen, etc. gelardeerd met foto’s, illustraties, enz. Mensen willen iets blijvends nalaten voor hun nabestaanden. Zo appelleren De Reὒnie en Het mooiste meisje in de klas, refererend aan een roemrucht schoolverleden, en Memories, een tv-portret over vakantieliefdes, ook aan memorabele momenten uit het verleden van mensen. Dementerende ouderen horen muziek uit hun jeugd. Ze vieren hun geluksmomentje. Naast een bezoek aan een tentoonstelling in een museum, kan zo’n Levensboek mensen, helen. Een liefdesbeleving, na een ’ trip on memory lane.’ Kunst is therapie!
Jean-Paul Kruk