28 januari 2012
Christuskop
In 2010 is bij de restauratie van de Laurentiuskerk in Raerd in Friesland een bronzen schijfje, zo groot als een stuiver gevonden met daarop een afbeelding van Christus, een Christuskop. Dat het hier om een afbeelding van Jezus gaat weten we door het zo geheten kruisnimbus. Een nimbus is de stralenkrans (Aureool) die afgebeeld staat rond het hoofd van een heilige. Christus kreeg in zijn nimbus ook een kruis afgebeeld.
Volgens archeologen is dit bronzen schijfje een sier ornament dat op een (mantel) gesp moet hebben gezeten en wordt gedateerd op de achtste eeuw. De achtste eeuw! Denk je eens in, dat is de tijd dat Bonifatius in onze contreien de heidenen kerstende. Wat inhoudt dat de Christuskop op dit kleine voorwerp dan mogelijk de allereerste afbeelding van Christus gevonden in ons land is! Misschien is dit wel de allereerste, zichtbare, uiting van het Christelijke geloof door één van de allereerste Christenen in Nederland! Hoe bijzonder is dat!?
Door de eeuwen heen zijn er talloze afbeeldingen van Christus gemaakt, de één nog mooier dan de ander. (Katholieke) kerken en musea kunnen prachtige kunstvoorwerpen uit hun collecties laten zien. Soms benijd ik de katholieken wel eens om al dat moois. Onze Protestantse traditie vertelt immers dat het gaat om het woord. Wit en puur. Maar toch, als ik de schoonheid van een prachtig bewerkte getijden boek uit vroeger tijden zie moet ik onwillekeurig toch een beetje teleurgesteld aan mijn eigen Bijbel denken. En dan heb ik nog wel een hele luxueuze! Gebonden in een tweekleurig leren kaft en met goud op de snede. De inhoud is inderdaad alleen het woord. "Stiekem" heb ik mijn eigen variant van het katholieke bidprentje in mijn Bijbel gestopt, ansichtkaarten van schilderijen met een Bijbelse afbeelding gekocht in musea; De Verlosser van El Greco, de blik van Jezus op dit schilderij laat je niet meer los. De Zaaier van Johan Thorn Prikker, een gigantisch kunstwerk dat een overweldigend, maar warm gevoel achter laat. En De predikende Christus van Rembrandt dat er dan toch weer aan herinnert dat het wel alleen om Het Woord gaat.
Ondanks al die prachtige kunstvoorwerpen trof de Christuskop afgebeeld op die gesp uit de achtste eeuw mij meer dan enig kunstwerk ooit heeft kunnen doen. De eenvoud, de strakke de lijnen, ze zijn tegelijkertijd ruw en primitief als sierlijk en tijdloos. Ergens zingt in het achterhoofd 'Gij zult geen afbeeldingen maken' maar aan deze ijdelheid kon ik niet weerstaan. Deze Christuskop is zo mooi, zo krachtig. En zoals velen zich al eeuwenlang de naam van hun geliefde een permanente plek onder de huid hebben gegeven. Heb ik deze geliefde, deze Christuskop, op mijn arm laten tatoeëren. Frappant detail is dat tatoeages vlak nadat ze gezet zijn gaan ontsteken met alle gevolgen van dien. Immers een tatoeage is een open wond. Zo niet 'mijn' Christuskop, het deed geen pijn toen hij gezet werd en hij genas snel en zonder problemen, dat zegt veel over het vakmanschap van de tatoeëerder maar toch, een klein wondertje op zich!
Hij is er, stoer en sierlijk. Wanneer ik naar hem kijk en bewonder kijkt hij terug. En dat is het moment dat ik me realiseer dat Hij al sinds de achtste eeuw bij ons in de Lage Landen is! Een gevoel, een liefde zo oud, dat kan toch niet, niet waar zijn!
Martijn Janus
