Column Wereldverbeteraars

12 november 2017

Jean Paul Kruk

Wereldverbetereraars

 

“Zalig de vredestichters, want zij zullen kinderen Gods genoemd worden.”| (Mattheüs 5: 9)

Wereldverbeteraars. Hemelbestormers. Luchtfietsers. Idealisten. Komt er anno 2017 nog eens om. Tegelijkertijd met de expositie ‘Wereldverbeteraars’ in de Nieuwe Kerk in Amster dam, verscheen het boekje met dezelfde titel van Bas Heijne. We hebben het over drie iconen: Mahatma (Grote Ziel) Gandhi, ds. Martin Luther King en Nelson Mandela. Zij hebben geschiedenis geschreven. Tot op de dag van vandaag gelden ze als een lichtbaken, een moreel ijkpunt, dat lijkt los te staan van de historische context. Voor de meeste mensen staan ze voor een overtuiging, een morele kracht (incl. moreel gezag) , een voorbeeld voor een ieder die zich verzet tegen de status quo waarbij ongelijkheid in stand gehouden wordt en discriminatie goedgepraat en weggewuifd. Op alle drie laat de ethiek van Jezus, een rolmodel, met name in de Bergrede, zijn sporen na. Hun gedachtengoed was in hun tijd echter niet onomstreden, impopulair zelfs. Wat is hun betekenis, hun relevantie, hun erfenis voor onze tijd?

Hun morele boodschap van geweldloosheid, kalmte, liefde en menselijke waardigheid tegen over ongegronde haat, agressie en blinde woede?

De drie mannen hebben elkaar immers nooit persoonlijk ontmoet, maar ze hebben veel met elkaar gemeen. En hebben elkaar diepgaand beïnvloed. Er lopen veel lijntjes tussen hen.

Ten eerste, waren ze alle drie intellectueel. Studeren, lezen, reflecteren, waren inherent deel van hun DNA.

Ten tweede, hun opvatting over hun eigen gezag. Bij leven groeiden ze uit tot de morele leider van wereldformaat, bijkans iconische figuren, en betekenis krijgen voor talloze mensen die hen niet kenden. Die hun achtergrond en huidskleur niet deelden , laat staan hun strijd.

Ten derde, de belangrijkste band tussen de drie is de figuur Gandhi, de erflaat zelf. Zijn invloed op de twee anderen is bepalend geweest. Hij was de ware revolutionair in het denken over verzet tegen rechtvaardigheid. Alle drie waren ze praktische idealisten, met gogme. Principieel, dan weer pragmatisch of opportunistisch. Al naar gelang de omstandigheden en de context.

De erfenis van deze iconen, hun gedachtengoed (net als dat van de hippies), is juist in onze tijd bij uitstek radicaal., omdat het tegen onze al te menselijke neigingen ingaat. Hun grootsheid schuilt er niet zozeer in dat ze dit gedachtengoed omarmd en ontwikkeld hebben, maar dat ze werkelijk geprobeerd hebben het te verwezenlijken. Opofferingsgezindheid, humaniteit en hoop waren integraal deel van hun levenshouding. Soms lieten ze zich inspireren door hooggestemde, religieuze noties (bijv. de ethiek van Jezus in De Bergrede) en politieke vergezichten (‘I have a Dream’), zo nu en dan raakten ze aan de mystiek, maar ze vergaten de mens nooit. Zij hielden ons, net als Jezus, een spiegel voor. Wij zijn net zozeer een voorbeeld geweest als zij een voorbeeld voor ons zijn. ”De maatschappij veranderen is niet het moeilijkste wat er is, het moeilijkste is jezelf veranderen”, zo sprak Mandela, kort voor zijn afscheid als president van Zuid-Afrika. De erfenis van alle drie is doordrongen van dit besef. Het is ook een opdracht voor ons. Dat het anders kan. Dat het anders moet. Schatplichtig zijn wij aan hen: Mooi, zacht, lief, geweldloos en teder mens, durf te leven!

 

           

Jean-Paul Kruk

 

Reageren? e-mail: